Wat is slaap

Slaap is een normale, periodiek optredende toestand van rust van het organisme, die gepaard gaat met een verlaging van het bewustzijn en als gevolg daarvan een afgesloten zijn van de buitenwereld.

De structuur van slaap :

Een nacht kan worden ingedeeld in ongeveer vijf slaapperiodes die ieder 90 minuten duren en elkaar voortdurend opvolgen. Elke periode of cyclus bestaat op zijn beurt uit 5 fases.

Fase 1 : de doezelslaap
Indommelen is de korte overgangsfase tussen waken en slapen. Je hebt moeite om je ogen open te houden, je lichaamstemperatuur daalt, je hersenactiviteit neemt af en je dommelt in. Het is geen abrupte overgang, maar een geleidelijk proces. Langzaamaan zijn we ons minder bewust van de omgeving... De doezelslaap of indommelen duurt hooguit drie minuten.

Fase 2 : de sluimerslaap
Je slaapt al, maar je kunt nog gemakkelijk ontwaken door lawaai of licht. Ook in deze fase heb je niet echt het gevoel al helemaal weg te zijn. Deze fase duurt gemiddeld 45 minuten.

Fase 3 : overgangsfase naar de diepe slaap
De ademhaling verloopt zeer regelmatig, het hartritme daalt, de spieren zijn totaal ontspannen en de slaap wordt steeds dieper.

Fase 4 : diepe slaap
Je ademhaling is heel regelmatig, je hartslag is op zijn traagst, de spieren zijn volkomen ontspannen. Het is erg moeilijk om je nu nog wakker te krijgen. Als dat toch gebeurt, ben je gedesoriënteerd en suf. Deze fase duurt niet zo lang maar is belangrijk voor de geestelijke en lichamelijke verwerking. Tijdens de echte diepe slaap herstelt het lichaam zich weer.

Fases 1 tot 4 heten ook wel de Non REM-slaap.

Fase 5 : de REM-slaap
De actieve fase van de slaap. Je hersenen zijn nu volop bezig met dromen en het verwerken van informatie van tijdens de dag. Tijdens de REM-slaap (Rapid Eye Movement) maken je ogen snelle heen-en-weerbewegingen. Je ademhaling en hartslag zijn onregelmatig en je bloeddruk stijgt. Je spieren daarentegen zijn zodanig ontspannen dat ze bijna verlamd lijken. En dat is maar goed ook, anders zou je je dromen uitvoeren. Na de droomfase word je onbewust even wakker en daarna begint een nieuwe slaapcyclus.

Naarmate de nacht vordert, neemt de hoeveelheid diepe slaap af en neemt de hoeveelheid REM-slaap toe. Dit houdt onder andere in dat men in het laatste deel van de nacht, met relatief veel lichte - en REM-slaap, sneller gewekt kan worden dan in het eerste deel van de nacht, met relatief veel diepe slaap.

Wat gebeurt er tijdens de slaap?

• de hersenactiviteit verandert
• de lichaamstemperatuur daalt
• de pupillen worden kleiner
• de hartslag wordt vertraagd
• de groeihormonen nemen toe
• de ademhaling wordt rustiger
• het lichaamsvocht wordt minder
• het aantal stresshormonen neemt af

De functie van de slaap

Hierover bestaan nog veel onduidelijkheden. De meeste theorieën hebben betrekking op de herstelfunctie. Slaap is net zo noodzakelijk als voedsel en drank.

Hierbij wordt de diepe slaap vooral gezien als bevorderend voor herstel van de fysieke gevolgen van de waakperiode. De droomslaap zou van belang zijn voor het in stand houden van het emotionele evenwicht.

Bij mensen die slecht slapen stellen we heel wat problemen vast: slecht humeur, concentratieproblemen, verminderde prestaties, storingen van het centrale zenuwstelsel, ...

Slaapduur

De slaapbehoefte verschilt van persoon tot persoon en schommelt tussen 4 en 11 uren per nacht. Ongeveer 10% van de bevolking heeft genoeg aan een gemiddelde van 6,5 uur per nacht en zowat 15% heeft meer dan 9 uren nodig.

Of iemand genoeg slaapt wordt dan ook bepaald naar aanleiding van hoe iemand zich overdag voelt. Als er overdag geen klachten zijn, is er gedurende de nacht in de regel voldoende geslapen.

Slaap in functie van leeftijd

Kinderen

Pasgeboren baby’s slapen heel erg veel en ook de hele dag door. Ze hebben nog geen slaap-waak ritme dat aangepast is aan dag en nacht en slapen dus gewoon op het moment dat ze moe worden. Dit is ongeveer 16 uur per dag. Als ze enkele maanden oud zijn, verandert dit en zullen ze ’s nachts zo’n 12 uur slapen en overdag nog 1 of 2 dutjes van zo’n 1,5 uur. Pasgeboren baby's slapen erg diep; een stuk dieper dan oudere mensen. Ook duurt hun diepe slaap langer.

Als kinderen een jaar of 3 zijn, gaan ze minder slapen. Dit is nog steeds circa 12 uur per nacht, maar ze zullen overdag geen dutjes meer doen. Uit onderzoek is ook naar voren gekomen dat de periode van diepe slaap rond deze leeftijd afneemt en dat de droomslaap toeneemt.

Als kinderen 4-5 jaar zijn (dus op de leeftijd dat ze naar school gaan) neemt het aantal uur slaap nog iets af. Ze zullen dan ongeveer 11 uur per nacht slapen. Ze gaan waarschijnlijk iets later naar bed dan kleine kinderen en zullen ook later uit bed komen. Dit is in tegenstelling tot jongere kinderen die vaak vroeg gaan slapen en dan ook heel vroeg wakker worden. De kans op slaapstoornissen neemt op deze leeftijd ook toe vanwege het feit dat kinderen dan vaker televisie kijken en computerspelletjes spelen.

Jongeren

Jongeren in de pubertijd hebben gemiddeld 9 uur slaap per dag nodig. De meeste jongeren slapen echter een stuk minder; zo’n 7 tot 8 uur. Jongeren slapen dus eigenlijk te weinig om goed te kunnen functioneren. Dit komt doordat ze steeds later naar bed gaan. ’s Avonds blijven ze tot laat tv kijken of huiswerk maken. Ook moeten ze gemiddeld rond een uur of half 7 hun bed uit, waardoor ze erg korte nachten maken. In het weekend gaan jongeren vaak uit. Meestal slapen ze dan maar een uur of 5/6 per dag. Dit tekort aan slaap halen ze doordeweeks niet in, waardoor ze een grote kans lkopen op een chronisch slaaptekort.

Volwassenen

Vanaf ongeveer 21 jaar heb je nog maar zo’n 7,5 uur slaap nodig per nacht. Volwassenen slapen ook een stuk minder diep en hun diepe slaap is ook een stuk korter dan die van kinderen. Over het algemeen worden volwassenen eerder moe, maar ze zijn ook eerder uitgerust. Omdat volwassenen over het algemeen eerder fit zijn, zullen zij ook beter presteren gedurende de dag.

Ouderen vanaf een jaar of 50 hebben nog maar 6 uur slaap per dag nodig, waarvan ze vaak nog een half uurtje tot uurtje overdag slapen. Ook wordt de periode van diepe slaap nog minder en meestal is deze helemaal verdwenen. Hierdoor worden oudere mensen vaak wakker's nachts. De tijd die ze erover doen om in slaap te komen neemt vaak sterk toe. Dit wordt meestal gezien als een slaapstoornis, maar in feite is dit normaal omdat het proces van het slaap-waakritme verouderd is.

Naarmate je ouder wordt, neemt je slaapbehoefte dus sterk af. Van gemiddeld 16 uur bij baby’s tot nog maar 6 bij mensen die de 50 zijn gepasseerd. Daarbij neemt ook de periode van diepe slaap af, waardoor ouderen bijna helemaal geen diepe slaap meer hebben.